زمان مطالعه: 16 دقیقه

در مورد عصب‌کشی دندان چقدر اطلاعات دارید؟ آیا با عوارض آن آشنایی دارید؟ می‌دانید چرا یک دندان نیاز به عصب‌کشی پیدا می‌کند؟ گاهی با وجود مراقبت درست و منظم از دندان‌ها، پرهیز از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های مضر و مراجعه منظم به دندانپزشک، دندان‌ها دچار پوسیدگی می‌شوند یا با مشکلات دیگری روبرو می‌شوند. زمانی که دندان بپوسد دچار عفونت می‌شود و وقتی این عفونت به ریشه دندان برسد می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند. در این زمان تنها راه چاره و خلاصی از این درد عصب‌کشی است.

برای انجام عصب‌کشی دندان، ابتدا دکتر دندانپزشک قسمت مورد نظر بی‌حس می‌شود، سپس دندان تراشیده می‌شود و با استفاده از ابزار مخصوصی عصب آسیب‌دیده و بافت مرده پالپ دندان برداشته می‌شود. سپس این حفره‌ی ایجاد‌شده با استفاده از مواد خاصی پر می‌شود. و در نهایت ممکن است دنداپزشک استفاده از روکش را بر روی دندان ترمیم‌شده ضروری بدانید.

عصب کشی یکی از خدمات دندانپزشکی متداول است. اگر در حال خواندن این مطلب هستید یعنی اینکه یا این درمان را انجام داده‌اید یا می‌خواهید انجام بدهید. هرچند اسم عصب‌کشی ترسناک است و احتمالا خاطره دردناکی از آن دارید، اما بهتر است بدانید که این درمان دیگر مانند قبل سخت و دردناک نیست. تجربه و مهارت دندانپزشک در نتیجه نهایی عصب‌کشی و تجربه شما از آن جراحی دندان تأثیر زیادی دارد.

درمان کانال ریشه یا عصب‌کشی دندان چیست؟

معادل انگلیسی عصب کشی دندان Root Canal Treatment است. درمان کانال ریشه یکی از خدمات دندانپزشکی و برخی از تکنیک‌های آن نوعی جراحی دندان هستند. این جراحی دندان اندودنتیک شامل برداشتن قسمت مرکزی و نرم دندان (پالپ) است. پالپ از عصب‌ها، بافت همبند و رگ‌های خونی تشکیل شده‌است که به رشد دندان کمک می‌کنند. این فرایند درمانی برای ترمیم و نجات‌دادن دندانی که به‌شدت پوسیده یا عفونی شده‌است، استفاده می‌شود. در اکثر موارد، این درمان توسط یک دندانپزشک عمومی یا دکتر متخصص عصب‌کشی دندان و درحالی‌که تحت بی‌حسی موضعی هستید انجام می‌شود.

درمان کانال ریشه برای چه منظور انجام می‌شود؟

هنگامی که بافت عصبی یا پالپ دندان آسیب می‌بیند، تجزیه می‌شود و باکتری‌ها در اتاق پالپ شروع به تکثیر‌شدن می‌کنند. باکتری‌ها و سایر اجزای باقیمانده پوسیده می‌توانند باعث عفونت یا آبسه دندان شوند. آبسه، یک کیسه پر از چرک است که در انتهای ریشه‌های دندان ایجاد می‌شود. آبسه زمانی رخ می‌دهد که عفونت تا انتهای ریشه‌های دندان گسترش پیدا می‌کند. عفونت در کانال ریشه دندان می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:

• ورمی که ممکن است به سایر نواحی صورت، گردن یا سر گسترش پیدا کند.
• تحلیل استخوان در اطراف نوک ریشه.

این عفونت ممکن است گسترش پیدا کند و موجب ازدست‌رفتن دندان شود، به همین خاطر به عصب‌کشی یا درمان کانال ریشه نیاز است.

چه زمانی به عصب‌کشی دندان نیاز داریم؟

این علائم به شما که نشان می‌دهند که یکی از دندان‌های شما به عصب‌کشی نیاز دارد:

• دندان درد شدید هنگام جویدن یا اعمال فشار
• حساسیت طولانی‌مدت (درد) به دمای گرم یا سرد (حتی پس از این که محرک گرم یا سرد از بین رفت)
• تغییر رنگ (تیره شدن) دندان
• ورم و حساسیت در لثه مجاور دندان آسیب‌دیده
• آبسه مقاوم یا تکرارشونده روی لثه.

البته گاهی اوقات دندانی که باید عصب کشی شود، هیچ علائمی را نشان نمی‌دهد.

عصب کشی چگونه انجام می‌شود؟

1. بی‌حسی موضعی
   از بی‌حسی موضعی برای بی حس کردن دندان و ناحیه اطراف آن استفاده می‌شود. برای شروع درمان، پزشک کمی پس از استعمال بی‌حسی صبر می‌کند تا ناحیه موردنظر کاملاً بی حس شود.
2. سوراخ کردن
   برای دسترسی به اتاق پالپ مرده، یک سوراخ کوچک در دندان آسیب‌دیده ایجاد می‌شود. بسته به موقعیت دندان، این سوراخ ممکن‌است در بالا یا پشت دندان باشد.
3. برداشتن بافت و عصب‌ها
   برای برداشتن بافت مرده پالپ و عصب‌ها از ابزار مخصوص عصب‌کشی استفاده می‌شود. در این مرحله، دندان آسیب‌دیده دیگر نمی‌تواند درد را حس کند.
4. ضدعفونی‌کردن
   شاید یکی از مهم‌ترین مراحل این فرایند، ضدعفونی‌کردن قسمت داخلی (کانال‌های) دندان آسیب‌دیده باشد.
5. قراردادن ابزار انعطاف‌پذیر مخصوص عصب کشی
   ابزار انعطاف‌پذیر مخصوص عصب کشی در کانال‌های دندان قرار داده می‌شوند تا به شکل‌دهی قسمت موردنظر برای پرکردن دندان و قراردادن سیلر کمک کنند. در این مرحله هم یک پاک‌سازی کامل انجام می‌شود تا هرگونه آثار باقیمانده کاملا پاک شود.
6. پرکردن دندان
   برای پر کردن دندان از یک ماده پرکننده ترموپلاستیک و لاستیک مانند (به نام گوتا پرکا) در کانال‌های ریشه استفاده می‌شود. این ماده توسط یک سیلر چسبنده در جای خود قرار می‌گیرد. سیلر برای پیشگیری از عفونت مجدد دندان در آینده، نقش بسیار مهمی دارد.
7. در صورت نیاز، قرارگیری پست
   بسته به ساختار دندان آسیب‌دیده، ممکن است در طول فرایند پرکردن دندان، یک پست در کانال ریشه قرار داده شود. این پست به نگه‌داشتن مواد پر کننده موقت یا دائمی در جای خود کمک می‌کند. اگر از مواد پر کننده موقت برای شما استفاده شده باشد، باید دوباره برای پرکردن دائمی یا قراردادن روکش دندان برگردید تا از عفونت جلوگیری شود. در اکثر موارد، برای درمان هر عفونت باقیمانده‌ای، یک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. تجربه درد و ناراحتی جزئی پس از عصب کشی دندان معمول است، اما این احساس نباید بیشتر از چند روز طول بکشد.
8. قراردادن روکش دندان بعد از عصب کشی
   دندان در حال حاضر شکننده‌تر و حساس‌تر از قبل است. دندانی که بدون پالپ است باید مواد مغذی موردنیاز خود را از طریق رباطی که دندان را به استخوان متصل می‌کند، دریافت کند. این منبع کافی است، اما باگذشت زمان، دندان شکننده‌تر از قبل خواهد شد؛ بنابراین روکش یا پرکردن دندان، از دندان محافظت می‌کند. تا زمانی که فرایند قراردادن روکش یا پرکردن یا سایر روش‌های ترمیم دندان کامل نشده است، بیمار نباید با دندان موردنظر چیزی بجود یا گاز بگیرد. هنگامی که روکش یا پرکردن دندان تکمیل شد، فرد می‌تواند همچون قبل از دندان استفاده کند.

تعداد کانال‌های دندان‌ها

همه‌ی دندان‌ها مثل هم نیستند. دندان‌های ثنایای جلویی و دندان کانین (دندان نیش) معمولا دارای یک ریشه هستند که دارای ۱ کانال ریشه است. دندان‌های پرمولر (دندان‌های آسیاب کوچک) و دندان‌های مولر یا دندان‌های آسیای عقبی دارای ۲ یا ۳ ریشه هستند که هر یک دارای ۱ یا ۲ کانال ریشه است.

هر چه تعداد ریشه‌های یک دندان بیشتر باشد، درمان به میزان بیشتری طول می‌کشد و هزینه بالاتری دارد. به همین خاطر معمولا عصب‌کشی دندان نیش هزینه پایین‌تری نسبت به عصب‌کشی دندان‌های مولر دارد.

اگرچه احتمال داشتن دندان‌های مولر با چهار ریشه نادر است، اما این اتفاق ممکن است رخ دهد و پزشکان باید از این واقعیت آگاه باشند و برای رویارویی با آن آماده باشند. تنوع آناتومیک در تعداد ریشه‌ها و کانال‌های ریشه، ممکن است در هر دندانی رخ دهد. دندانپزشک قبل از انجام هردرمانی روی دندان‌های شما یک عکس از دندان‌ها می‌گیرد تا موقعیت دقیقت ریشه و کانال‌ها مشخص شود.

انواع روش‌های عصب‌کشی

درمان غیر جراحی کانال ریشه

این درمان، یک نوع استاندارد درمان کانال ریشه برای برداشتن بافت عصبی است. اگر دندانتان دچار پوسیدگی اساسی شده باشد تا جایی که حتی پرکردن هم نتواند آن را درمان کند، به درمان غیرجراحی کانال ریشه نیاز دارید. همچنین زمانی که عفونت به عصب‌ها می‌رسد، ازبین‌بردن آن با روش‌های دیگر دشوار خواهد بود؛ بنابراین، متخصص اندودنتیست، این فرایند را به‌عنوان یک گزینه درمانی توصیه می‌کند.

اپیکواکتومی

زمانی که عصب‌کشی با روش غیر جراحی ناموفق باشد، ممکن است اندودنتیست اپیکواکتومی را توصیه کند. این درمان زمانی مناسب‌است که عفونت و التهاب به استخوان آلوئولار رسیده‌است (این استخوان بخشی از فک است). ازآنجایی‌که در این شرایط درد شدیدی در سرتاسر صورتتان منتشر می‌شود، انجام این فرایند ضروری خواهد شد.

طی این درمان، اندودنتیست بی‌حسی موضعی را در ناحیه‌ای که دچار عفونت‌شده تزریق می‌کند. سپس نوک ریشه دندان را برمی‌دارد و از مواد پرکننده برای محافظت از کانال استفاده می‌کند. چند ماه پس از جراحی، ریشه دندان شما به‌طور خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند. بااین‌حال، نیازی نیست که مدت خیلی طولانی منتظر بمانید.

اپیکواکتومی یک فرایند جراحی دندان است که در آن می‌توانید بلافاصله پس از جراحی به خانه بروید. همچنین می‌توانید پس از این درمان، فعالیت‌های روزمره‌تان را انجام دهید.

پالپوتومی و پالپکتومی

پالپوتومی و پالپکتومی برای عصب کشی دندان شیری کودک مناسب هستند. متخصص اندودنتیست از این تکنیک‌ها به برای عصب‌کشی دندان کودک استفاده می‌کند. این درمان‌ها دندان‌های طبیعی کودک را نجات می‌دهند و از رشد سالم دندان‌ها پشتیبانی می‌کنند. در قسمت زیر به توضیح مفصل درباره هر دو درمان پرداخته‌ایم:

در پالپوتومی، متخصص اندودنتیست پالپ دندان را از اتاق پالپ خارج می‌کند. علاوه بر این، برای رشد طبیعی ریشه دندان، به پالپ سالم دست نمی‌زند. این درمان برای بافت‌های عصبی داخلی آسیب‌دیده یا عفونی دندان‌های کودکان مناسب است.
در پالپکتومی، اندودنتیست تمام پالپ را خارج می‌کند و از مواد پرکننده در کانال استفاده می‌کند. زمانی که اندودنتیست بر این باور است که درمان پالپوتومی نمی‌تواند مؤثر باشد از این درمان استفاده می‌کند. این درمان، پوسیدگی یا عفونت گسترده دندان‌های کودک را درمان می‌کند.

نحوه روکش دندان عصب‌کشی شده

از آنجایی که دندان عصب‌کشی‌شده شکننده‌تر از قبل است گاها لازم است که روکش شود. مراحل انجام روکش عبارت‌ند از:

1. بی‌حس‌کردن دندان: ازآنجایی‌که ابزار عصب کشی خیلی به دندان نزدیک می‌شوند، بهتر است در این مرحله از بی‌حسی استفاده شود.
2. تصویربرداری و انتخاب رنگ اولیه: لابراتواری که روکش دندانتان را درست می‌کند به یک مدل دقیق از ساختار منحنی دندان، جایی که دندان رشد می‌کند، قوس فک بالا و قوس فک پایین نیاز دارد. اگر یک روکش سرامیک انتخاب کرده‌اید، قبل از آماده‌سازی دندان، دندانپزشک به رنگ دقیق دندان نیاز دارد.
3. آماده‌سازی دندان: برای این که روکش به‌خوبی روی دندان قرار بگیرد، قسمت باقیمانده زیر روکش باید کاهش پیدا کند تا روکش بتواند روی آن قرار بگیرد.
4. تهیه تصویر نهایی: تصویربرداری رادیولوژی نهایی از دندان آماده شده، بخش مهمی از درمان قراردادن روکش دندان است. حتی کوچک‌ترین نقصی در تصویربرداری می‌تواند منجر به تهیه روکشی شود که اندازه نیست.
5. قراردادن یک روکش موقت: این کار برای اهداف زیبایی و محافظت از دندان انجام می‌شود. بدون روکش موقت، دندان نسبت به دما و فشار، بیش‌ازحد واکنش نشان می‌دهد.
6. برداشتن روکش موقت و قراردادن روکش دائمی:معمولا آماده‌سازی روکش دائمی چند روز طول می‌کشد. حتی اگر دندان از قبل آماده شده باشد، قبل از قرارگیری این روکش دندانپزشک باید دندان را به‌خوبی تمیز کند.
7. بررسی نحوه قرارگیری دندان‌ها روی‌هم: پس از این که روکش روی دندان قرار گرفت دندانپزشک نحوه قرارگیری دندان روکش شده روی دندان‌های مقابل را بررسی می‌کند. این مرحله از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا بلند بودن روکش منجر به بروز حساسیت و درد می‌شود.

مراقبت‌های قبل از عصب‌کشی

برای انجام این روش درمانی، حتما باید اطمینان حاصل کنید که از سلامت کافی برخوردار هستید. قبل از مراجعه به دندانپزشک برای درمان کانال ریشه، داشتن یک خواب خوب در شب ضروری است. بدنتان باید قوی باشد و سیستم ایمنی‌تان باید در بهترین وضعیت خود باشد. در این صورت می‌توانید درمان را تحمل کنید و دوره بهبودی سریع و موفقی داشته باشید.

یکی از اقدامات مؤثر برای تقویت سیستم ایمنی این است که خوب غذا بخورید. بدنتان به تمام مواد مغذی ضروری نیاز دارد. بلافاصله پس از اتمام عصب‌کشی، تا چند روز و گاهی تا یک هفته نمی‌توانید به‌درستی غذا بخورید. پس حتما قبل از انجام این فرایند، به اندازه کافی غذا بخورید تا سیر شوید!

قبل از درمان مقداری یخ منجمد کنید. پس از این فرایند دهانتان بی حس خواهد بود. یخ به بهبود هر درد و ورمی که ممکن است رخ‌داده باشد کمک می‌کند. آماده‌کردن یخ، به شما این امکان را می‌دهد که دسترسی سریع و آسانی به یک روش تسکین‌دهنده درد داشته باشید.

مراقبت‌های پس از عصب‌کشی

بعد از درمان بهتر است کارخهای زیر را انجام دهید تا دندان سریع‌تر ترمیم شود:

• آب گرم همراه با نمک را غرغره کنید:
  پس از درمان کانال ریشه آسیب‌دیده، لثه اطراف دندان درمان شده به میزان زیادی در معرض عفونت قرار دارد. در صورت بروز عفونت، ممکن است فرد درد بسیار زیادی را تجربه کند. برای جلوگیری از بروز آن، شستشوی منظم دهان با آب گرم و مقداری نمک، به تمیز نگه‌داشتن دهان و جلوگیری از بروز عفونت کمک زیادی می‌کند
• تا چند روز از انجام هرگونه فعالیت شدیدی خودداری کنید:
  تاحدامکان چند روز اول پس از عصب کشی، کمی به خودتان استراحت دهید. حداقل به مدت ۴۸ ساعت، هیچ‌گونه فعالیت بدنی شدیدی را انجام ندهید. این به این معناست که از انجام فعالیت‌هایی نظیر دویدن، کوهنوردی و ورزش خودداری کنید
• دندان‌های خود را مسواک بزنید و نخ دندان بکشید:
  بعد از درمان کانال ریشه، روتین بهداشت دهان و دندانتان را تغییر ندهید. شکل‌گیری پلاک منبع اصلی پوسیدگی دندان است. به همین علت از رعایت بهداشت غافل نشوید. مراقبت باشید که به‌آرامی مسواک بزنید تا به لثه و دندانی که تحت درمان قرار گرفته آسیبی وارد نکنید
• از جویدن مواد غذایی سفت و ترد خودداری کنید:
  قبل از این که بتوانید دوباره به سبک زندگی عادی‌تان برگردید، به دندان‌هایتان زمان کافی برای بهبودی بدهید.

خطرات و عوارض عصب کشی

همچون هر فرایند درمانی، این روش هم ممکن است عوارضی را به دنبال داشته باشد که برخی از آنها عبارت‌اند از:

• گاهی دندانپزشک فقط سه کانال ریشه را در دندانی که چهار کانال دارد پیدا می‌کند. اگر یک کانال درمان نشده باقی بماند، ممکن است عفونت ادامه پیدا کند و به استخوان منتقل شود.
• دندانپزشک باید اطمینان حاصل کند که مواد پرکننده به اندازه کافی داخل کانال رفته‌اند تا آن را کاملا پر کنند. اگر کانال ریشه به‌درستی درزگیری نشده باشد، احتمال بازگشت عفونت وجود دارد.
• در طول این فرایند، ممکن است ریشه دندان ترک بخورد یا ابزار در کانال بشکنند و یا این که کانال را سوراخ کنند. این اتفاق، پرکردن مؤثر دندان را دشوار می‌کند.

بااین‌حال، عوارض عصب‌کشی‌نکردن دندان از عوارض عصب‌کشی‌کردن آن بسیار بیشتر هستند. در صورت بروز عوارض، متخصص می‌تواند مشکل را رفع کند و درمان کانال ریشه را تکمیل کند.

برای جلوگیری از بروز عوارض، باید همیشه از دستورالعمل‌های دندانپزشک پیروی کنید. در صورت نیاز به آنتی‌بیوتیک، حتما به میزان توصیه شده آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.

چرا گاهی اوقات دندان عصب‌کشی شده دوباره باید درمان شود؟

گاهی درمان عصب‌کشی موفقیت‌آمیز نیست، در این شرایط بیمار باید مجدداً عصب‌کشی را انجام دهد یا این که دندان را بکشد. برخی از رایج‌ترین علائم ناموفق بودن درمان عصب‌کشی یا نشانه‌های عصب کشی بدعبارتند از:

1. شاخه‌های کانال کشف نشده
   برخی از دندان‌ها دارای چهار کانال هستند و گاهی بدون این که دندانپزشک تشخیص دهد، ممکن است پشت یکدیگر پنهان شوند. درصورتی‌که این شاخه‌های کانال شناسایی نشده، تحت درمان قرار نگیرند، ممکن است باعث عدم موفقیت درمان عصب کشی شوند.
2. انسداد
   اگر انسدادی (نظیر پرکردن یا یک دندان دیگر) در دندان‌های شما وجود داشته باشد که مانع از انجام کامل این فرایند توسط دندانپزشک شود، ممکن است منجر به ناموفق بودن درمان عصب کشی شود. برای یک عصب کشی موفق، دندانپزشک باید به کانال دندان دسترسی پیدا کند و آن را به‌طور کامل تمیز کند.
3. شکاف در ریشه
   یکی دیگر از علل عدم موفقیت درمان عصب کشی، ترک خوردن ریشه است. گاهی ممکن است ریشه‌ها در عمق لثه شکسته شوند یا شکاف بردارند. این امر، بستن کامل کانال ریشه را با مشکل روبرو می‌کند. در این شرایط احتمال عفونت دندان عصب کشی شده، حساسیت، و درد شدید دندان عصب کشی شده بالا می‌رود.

مراجعه به دندانپزشک پس از درمان کانال ریشه

درصورتی‌که درمان عصب کشی شما دو مرحله‌ای باشد، در عرض چند روز پس از درمان کانال ریشه باید به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک برای اطمینان از برطرف‌شدن هرگونه عفونت، با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس از دندان‌هایتان عکس تهیه می‌کند. سپس مواد پرکننده موقت را با مواد دائمی جایگزین می‌کند و دندان را برای قراردادن روکش آماده می‌کند.

هزینه عصب کشی دندان

قیمت عصب‌کشی به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما به‌طور کلی قیمت عصب‌کشی در سال ۱۴۰۳ بین ۲,۵۰۰,۰۰۰ تومان تا ۶,۰۰۰,۰۰۰ است. قیمت دندان ۱ تا ۵ بین ۱,۵۰۰,۰۰۰ تومان تا ۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان، قیمت دندان ۶ و ۷ بین ۳,۵۰۰,۰۰۰ تا ۶,۰۰۰,۰۰۰ تومان، عصب‌کشی دندان ۸ یا عقل بین ۴,۵۰۰,۰۰۰ تا ۶,۰۰۰,۰۰۰ تومان است. پالپوتومی دندان شیری کودکان ۲,۸۰۰,۰۰۰ تومان و پالپکتومی دندان ۳,۱۰۰,۰۰۰ تومان است.

سوالات متداول