زمان مطالعه: 10 دقیقه

زمانی که یک مشکل دندانی داشته باشید باید به دندان‌پزشک مراجعه کنید. دندان‌پزشک در قدم اول اقدام به بررسی علائمی که باعث ایجاد درد یا مشکل شده‌اند می‌کند؛ اما این همه این علائم با چشم قابل دیدن نیستند و پزشک برای دیدن و تشخیص آن‌ها باید از تصاویر رادیوگرافی استفاده کند. این تصاویر با استفاده از اشعه ایکس تولید شده و به دندان‌پزشک در تشخیص چگونگی قرار گرفتن دندان‌ها، وضعیت استخوان فک، وضعیت ریشه، عفونت و غیره کمک می‌کند. بدین شکل می‌تواند مشکلات دندانی شما را در سریع‌ترین زمان ممکن تشخیص داده و برای برطرف کردن آن‌ها اقدام کند. در این مقاله ابتدا به این می‌پردازیم که عکسبرداری دندان به چه صورتی انجام‌شده و سپس انواع روش‌های آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

رادیوگرافی یا رادیولوژی چیست؟

به فرایندی که در آن از دندان‌ها عکس‌برداری می‌شود، رادیوگرافی یا رادیولوژی میگویند. به عکس‌هایی که توسط رادیوگرافی گرفته می‌شود عکس OPG نیز میگویند. عکس OPG به دندان پزشک کمک می‌کند تا بیماری‌های دندانی را به راحتی شناسایی کند و آن‌ها را به بهترین روش درمان کند. زمانی که شما قصد ایمپلنت دندان‌هایتان را دارید باید عکس رادیولوژی از فک خود تهیه کنید تا دندان پزشک استخوان‌های فک شما را بررسی کرده و سپس تصمیم بگیرد که چه نوع ایمپلنتی برای شما به کار ببرد. برای گرفتن عکس رادیوگرافی ابتدا یک فیلم رادیوگرافی را در پشت قسمت مورد نظر قرار داده و سپس دوز خفیفی از اشعه ایکس را از آن نقطه عبور می‌دهند. با این روش تصویری از فک بیمار روی فیلم ثبت می‌شود.

فیلم رادیوگرافی چیست؟

در رادیوگرافی زمانی که اشعه ایکس یا گاما بر اندام‌های بدن تابیده می‌شود تصویر آن روی یک فیلم رادیوگرافی ثبت می‌شود. دندان پزشکان متخصص این فیلم را مشاهده می‌کنند و از روی آن مشکل بیمار را حدس می‌زنند. فیلم عکاسی دو بخش کلی دارد که عبارت‌اند از:

امولسیون

امولسیون بخشی از فیلم رادیوگرافی است که حساسیت بالایی به اشعه ایکس و نور دارد و می‌تواند تصاویر را روی خود ثبت کند. خود امولسیون نیز به دو بخش زیر تقسیم می‌شود.

• ذراتی که به نور مرئی و اشعه ایکس حساس هستند ساختار این ذرات از هالید نقره تشکیل‌شده است.
• ماتریکسی حامل که در آن کریستال‌های معلق وجود دارد.

پایه یا بیس

امولسیون پایه فیلم رادیوگرافی را می‌پوشاند. پایه از ماده‌ای پلاستیکی ساخته می‌شود که وظیفه اصلی آن حمایت و پشتیبانی از امولسیون است. در فیلم‌های رادیوگرافی که از اشعه ایکس استفاده می‌شود این پایه‌ها را از جنس پلی استر پلی اتیلن می‌سازند تا انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشد. پایه فیلم رادیوگرافی باید آن‌قدر مقاوم ساخته شود که در محلول‌های ثبوت و ظهور بدون تغییر باقی بماند.

عکس‌برداری از دندان‌ها چگونه انجام می‌شود؟

اغلب دندانپزشکان عکسبرداری از دندان‌ها را در مطب خود انجام می‌دهند از آنجا که اشعه ایکس بسیار خطرناک است و ممکن است باعث تغییرات ژنتیکی یا سرطان در بیمار شود پس رعایت نکات ایمنی بسیار ضروری است. برای عکس‌برداری از دندان‌ها ابتدا تکنسین عکس‌برداری بیمار را روی یک صندلی می‌نشاند. سپس برای حفظ امنیت بیمار به او پیشبند و یقه بند سربی می‌دهد. در صورتی که افرادی غیر از بیمار در آن اتاق حضور داشته باشند باید از لباس مخصوص استفاده کنند یا اینکه تا پایان عکس‌برداری در بیرون اتاق منتظر باشند.

نحوه کار دستگاه رادیوگرافی به این شکل است که یک قطعه نازک پلاستیکی یا مقوایی در میان دندان‌ها قرار می‌گیرد و بعد از تابش اشعه ایکس تصاویر در فیلم رادیوگرافی ذخیره می‌شود. انجام این مراحل با توجه به نوع دستگاه و روش عکس‌برداری آن متفاوت است. برای ایمنی بیشتر، بهتر است بیمار قبل و بعد از عکس‌برداری دهان خود را شستشو دهد.

چرا عکس‌برداری از دندان‌ها ضرورت دارد؟

عکس‌برداری از دندان‌ها ممکن است به دلایل مختلفی انجام شود. به طور کلی رادیوگرافی دندان‌ها باعث می‌شود که احتمال خطا و اشتباه در طول دوره درمان به حداقل برسد. همچنین در افزایش سرعت روند درمان نیز تأثیر بسزایی دارد زیرا دندان‌پزشک به کمک این تصاویر مکان دقیق مشکل دندانی را پیدا کرده و سریعاً برای درمان آن اقدام می‌کند. در ادامه چند مورد از مشکلات دندانی که در آن‌ها رادیوگرافی دندان ضرورت دارد را نام می‌بریم.

• مشکلاتی مانند کیست، تومور، آبسه دندان‌ها به کمک رادیوگرافی تشخیص داده می‌شود.
• برای یافتن دندان‌هایی که به صورت افقی یا در مکانی غیر از مکان خود رشد کرده‌اند.
• برای انجام عصب کشی
• برای انجام ایمپلنت و لمینت
• از رادیو گرافی برای یافتن پوسیدگی دندان‌ها، ساختارهای دندانی پنهان (دندان عقل)، تحلیل استخوان فک، موقعیت دندان‌ها و غیره استفاده می‌کنند.
• برای انجام ارتودنسی دندان‌ها

انواع رادیوگرافی دندان‌ها

رادیوگرافی دندان‌ها به یکی از اصلی ترین راه‌ها برای تشخیص ناهنجاری‌های دندانی است. رادیوگرافی دندان‌ها انواع مختلفی دارد که هرکدام در تشخیص بیماری‌های خاصی نقش دارند. امروزه به طور کلی دو نوع رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی وجود دارند. هرکدام از این رادیوگرافی‌ها انواع و مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند که در ادامه آن‌ها را برای شما بیان می‌کنیم.

رادیوگرافی داخل دهانی

یکی از روش‌های تصویر برداری از دندان‌ها و بافت‌های اطراف آن رادیوگرافی داخل دهانی است. این رادیوگرافی با استفاده از اشعه ایکس می‌تواند عکس‌هایی با وضوح بالا بگیرد و اطلاعاتی با جزئیات کامل به دندان پزشکان ارائه دهد. دندان پزشکان نیز با استفاده از آن می‌توانند بهترین راه حل را برای درمان بیمار به کار بگیرند. تصاویر با این روش از داخل دهان گرفته می‌شود پس رعایت بهداشت در هنگام گرفتن عکس رادیوگرافی داخل دهانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از کاربردهای این روش می‌توان به تشخیص ریشه دندان، تشخیص پوسیدگی دندان و غیره اشاره کرد. رادیوگرافی داخل دهانی انواع متفاوتی دارد که در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم.

رادیوگرافی بایت وینگ (Bitewing)

این نوع عکس رادیوگرافی معمولاً جزئیات دندان‌های بالا و پایین را در یک منطقه نشان می‌دهد. بایت وینگ یکی از سریع‌ترین روش‌های عکس‌برداری از دندان‌ها است. فرآیند انجام آن بسیار ساده است و شما تنها با گاز گرفتن یک فیلم کاغذی می‌توانید عکس را ثبت کنید. عکس پس از ثبت به سیستم انتقال داده می‌شود و در آنجا مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرد. این نوع عکس رادیوگرافی را بیشتر برای تشخیص پوسیدگی، مشکلات استخوان و غیره انجام می‌دهند.

رادیوگرافی پری اپیکال (Periapical)

این نوع از عکس‌برداری رادیوگرافی توانایی نشان دادن دو دندان در کنار یکدیگر را دارد. شباهت‌هایی با بایت وینگ دارد اما مهم‌ترین تفاوت آن این است که این عکس‌برداری دندان را از قسمت بالایی (تاج) تا قسمت پایینی (ریشه) به صورت کامل نشان می‌دهد. این روش بیشتر برای بررسی مشکلات ریشه کاربرد دارد. بعضی اوقات کشیدن یک دندان سخت است زیرا مشخص نیست که ریشه آن در چه وضعیتی قرار دارد در این شرایط عکس‌برداری پری اپیکال به خوبی آن را مشخص می‌کند.

رادیوگرافی اکلوزال (Occlusal)

تفاوتی که رادیوگرافی اکلوزال با سایر مدل‌های داخل دهانی دارد این است که به طور کامل داخل دهان قرار گرفته و کل قوس دندان (بالا یا پایین) را نشان می‌دهد. به کمک این روش میزان رشد دندان بررسی می‌شود و بیشتر برای کودکان به کار می‌رود.

رادیوگرافی خارج دهانی

فرایند عکس‌برداری خارج دهانی بدین شکل است که از ناحیه بیرونی از دندان‌ها عکس گرفته می‌شود و در تشخیص مشکلات دهانی، فکی و غیره بسیار پرکاربرد است. در این روش عکس‌برداری از اشعه ایکس برای ثبت تصاویر روی فیلم استفاده می‌شود. از این روش بیشتر برای شناسایی دندان‌های اضافه، تشخیص دندان نهفته، تشخیص اشیاء خارجی در دهان و غیره استفاده می‌شود. در ادامه شما را با انواع رادیوگرافی خارج دهانی آشنا می‌کنیم.

اشعه ایکس پانورامایک کل ناحیه دهان (Panoramic)

این روش یکی از پر کاربردترین روش‌های عکس‌برداری خارج دهانی است. فرآیند انجام این عکس‌برداری بر پایه استفاده از اشعه ایکس است. طراحی این دستگاه به‌گونه‌ای سات که دور تا دور سر را می‌گیرد و با استفاده از اشعه ایکس ساختار فک و دهان بیمار را به طور کلی اسکن می‌کند. انجام این رادیوگرافی به دندانپزشک در تشخیص بیماری‌های لثه، تومور، عفونت و رشد دندان کمک می‌کند.

سفالومتریک (Celphalometry)

از این نوع رادیوگرافی بیشتر برای انجام ارتودنسی دندان‌ها استفاده می‌شود. این رادیوگرافی یک طرف سر را نشان می‌دهد و همچنین دندان پزشک به کمک آن می‌تواند ارتباط بین دندان‌ها و فک، چگونگی قرار گرفتن آن‌ها در کنار هم و غیره را تشخیص دهد. همچنین رادیولوژی سفالومتریک برای عکس‌برداری از سر و گردن نیز کاربرد دارد.

توموگرافی (CBCT)

عکس‌برداری که توسط این رادیوگرافی انجام می‌شود بیشتر برای تشخیص ناهنجاری‌های پیچیده دندان به کار می‌رود. این دستگاه دندان‌های شما را به صورت سه بعدی اسکن می‌کند. فرایند انجام آن به این شکل است که بیمار به صورت ایستاده یا نشسته با راهنمایی دستار پزشک داخل دستگاه قرار می‌گیرد سپس دستگاه یک دور 360 درجه به دور بیمار میزند و در همین حین تصاویری از فک و استخوان‌های صورت بیمار را به صورت سه بعدی ذخیره می‌کند. این روش رادیوگرافی دندان بسیار پرکاربرد است که در ادامه چند مورد از آن‌ها را برای شما بیان می‌کنیم.

• تومور
• کیست
• مشکلات فک
• ایمپلنت دندان (مخصوصاً ایمپلنت دیجیتال)
• شکستگی استخوان دهان
• مشکلات لثه و ریشه دندان‌ها

عوارض رادیولوژی دندان

رادیوگرافی و رادیولوژی فرایندهای کاملاً بی‌خطری هستند اما به دلیل استفاده از اشعه ایکس گاها مشاهده می‌شود که بر کودکان یا زنان باردار تأثیرات منفی دارد. در دستگاهی که برای رادیولوژی از آن استفاده می‌شود و اتاقی که در آن قرار دارید باید نکات ایمنی را به‌صورت کامل رعایت شود. پس بهتر است برای این کار نزد کلینیک‌هایی بروید که دستگاه‌های پیشرفته و اتاق مخصوصی برای عکس‌برداری از دندان‌هایتان دارند. ما به شما کلینیک تخصصی دندان‌پزشکی دکتر صیحانی را معرفی می‌کنیم که با بروز ترین دستگاه‌های روز دنیا خدمات خوبی به بیماران ارائه می‌دهند. در ادامه بعضی از عوارض رادیولوژی را نام می‌بریم.

• سرگیجه
• کهیر
• قرمزی و خارش
• احساس طعم فلز در دهان

سخن پایانی

امروزه در اکثر مطب‌های دندان‌پزشکی دستگاه‌هایی برای گرفتن عکس‌های رادیوگرافی از دندان‌ها وجود دارند. این عکس‌برداری رادیوگرافی به دندان‌پزشکان کمک می‌کند که در سریع ترین زمان ممکن ناهنجاری‌های دندانی را تشخیص دهند و آن را درمان کنند. همچنین در انجام کارهای زیبایی مانند لمینت دندان، ایمپلنت، ارتودنسی و غیره نیز این عکس‌های رادیوگرافی نقشی پر رنگ دارند. انواع متفاوتی از دستگاه‌های رادیوگرافی وجود دارد که هرکدام از آن‌ها برای تشخیص بعضی بیماری‌های خاص کاربرد دارند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی روز به روز روش‌های جدیدی برای رادیوگرافی از دندان‌ها ابداع می‌شود اما در بیس کاری همه آن‌ها استفاده از اشعه ایکس یا گاما الزامی به نظر می‌رسد. در این مقاله مطالبی را در مورد رادیوگرافی و رادیولوژی دندانپزشکی به شما ارائه دادیم که امیدواریم مورد پسند شما واقع شده باشد.

سوالات متداول