زمان مطالعه: 9 دقیقه

دندان عقل با توجه به ویژگی‌های متفاوت خود، با نام‌های مشخصی شناخته می‌شود. یکی از این نام‌ها دندان عقل نهفته است. چنین اسمی بیانگر مخفی بودن دندان عقل است. در انتهای ردیف دندانی و جایی که دو فک به هم می‌رسند، محل رویش دندان عقل قرار دارد. در مواردی که این دندان به دلیل شرایط دندان‌ها، کوچک بودن فک و جهت رویش نامناسب، نتواند از لثه خارج و به سمت بالا بیاید به عنوان دندان عقل نهفته باید تحت درمان قرار بگیرد.

در حالت عادی همگی از مشکلات دندان عقل آگاه هستیم، اگر این دندان به صورت درونی و پنهانی باشد، به مراتب مشکلات و خطرات آن بیشتر می‌شود. پس علاوه بر اینکه در مورد نحوه تشخیص آن باید اطلاعات کاملی داشته باشیم، جهت درمان هرچه سریع‌تر نیز باید اقدام نماییم.

مشکلات ناشی از دندان عقل

این دندان انتهایی در موقعیت بسیار حساسی قرار می‌گیرد که امکان نظافت آن وجود ندارد و از طرفی بخاطر اینکه درون لثه است به بافت لثه و نواحی اطراف فشار زیادی وارد می‌کند. این موقعیت سبب می‌شود مشکلات زیر برای فرد بوجود آید:

• درد و ورم در لثه: با شروع رشد دندان این درد شروع می‌شود و مدت‌ها با شما خواهد بود. خوردن و آشامیدن را سخت می‌کند و با کوچک‌ترین فشاری درد آن افزایش پیدا می‌کند. رشد دندان به لثه و بافت آن فشار زیادی وارد می‌کند.
• پوسیده شدن دندان: عدم امکان نظافت و مسواک لثه در قسمت انتهایی، فشار زیاد به بافت‌ها و .. از جمله عوامل ایجاد عفونت در این ناحیه است که منجر به پوسیده شدن دندان عقل نهفته و دندان جانبی آن می‌شود.
• اعمال فشار به سایر دندان‌ها: از سمت دندان عقل نهفته بسیار بیشتر از حالت دیگر است. چرا که در این حالت دندان نزدیک به حالت افقی رشد می‌کند و به‌راستای عمودی دندان کناری نیرو وارد می‌کند. به همین شکل به‌صورت دومینووار همه‌ی دندان‌ها را به هم فشار می‌دهد. اگر فضای بین دندان‌ها کم باشد، دندان‌ها منحرف می‌شوند و روی هم قرار می‌گیرند که علاوه بر خراب شدن دندان‌ها، ظاهر نامناسبی نیز به فضای دهان فرد می‌دهد.
• ایجاد کیست: در موارد محدود از دیگر مشکلات این دندان است. عاملی که تخریب و پوسیدگی سایر دندان‌ها را به‌همراه خواهد داشت و انجام فرآیند درمانی را بسیار دشوار می‌کند.

عمق دندان عقل نهفته

یک اصطلاح تخصصی است که بیشتر از اینکه مراجعه‌کننده به اطلاعات مربوط به آن نیاز داشته باشد، دندانپزشک با آن سر و کار دارد. این اطلاعات کمک می‌کند برای انجام درمان و فرآیند درمانی مسیر درست‌تری توسط دندانپزشک انتخاب شود. برای تعریف عمق دندان نهفته نسبت به پلان اکلوزال (Cant Occlusal)، آن‌ها را در سه دسته‌بندی یا کلاس متفاوت به شرح زیر قرار می‌دهند:

• کلاس A: حالت نرمالی که دندان محدود به استخوان نیست و پلان اکلوزال دندان نهفته با پلان اکلوزال دندان کناری هم سطح می‌شود.
• کلاس B: در این دسته دندان‌هایی قرار می‌گیرند که نه به‌طور کامل خارج از محدوده استخوانی هستند و نه به‌طور کامل محدود شده‌اند. فقط قسمتی از دندان، پایین‌تر از محل اتصال CEJ است.
• کلاس C: دندان‌های نهفته‌ای که در این کلاس قرار دارند به‌صورت کامل در محدوده استخوانی قرار می‌گیرند و هیچ بخشی از آن خارج نشده است. پلان اکلوزال این نوع از دندان‌ها با پلان اکلوزال دندان مجاور هم راستا نیست.

با انجام معاینات و عکس‌برداری کامل از دندان، دندانپزشک تشخیص می‌دهد که وضعیت دندان بیمار در کدام کلاس قرار دارد و برای درمان آن کشیدن دندان مناسب است یا باید جراحی صورت بگیرد.

علت دردناک بودن در آمدن دندان عقل نهفته چیست؟

جدای اینکه دندان عقل از کدام دسته و نوع باشد، فرآیند در آمدن و رشد آن همراه با دردهای مختلفی است که شایع‌ترین آنها عبارت‌اند از درد در لثه و فک، گوش درد، درد در زمان باز کردن دهان، عدم توانایی باز کردن کامل دهان، درد در هنگام خوردن و آشامیدن، درد در لثه و دیوار کناری دهان، درد در فک و …

موضوعی که باعث این دردها می‌شود از دو زاویه قابل بررسی است. یکی خود فرآیند در آمدن دندان حتی دندان طبیعی همراه درد است. در کودکان نیز می‌بینم که در زمان دندان درآوردن بی‌تابی زیاد است. مورد بعدی که میزان درد درآمدن دندان عقل نهفته را بیشتر می‌کند جهت رشد آن است که به فک، لثه، دندان‌های کناری و عصب فشار زیادی وارد می‌کند. این دندان برای رشد با دیواره‌ی دندان کناری محدود می‌شود و در ادامه به تمام جهات فشار وارد می‌کند. هم عصب آن درد می‌گیرد و هم محل سایر دندان‌ها دردناک می‌شود.

چه زمانی جراحی دندان عقل نهفته الزامی است؟

برای درمان دندان عقل نهفته همیشه نیاز نیست فرد تحت جراحی قرار بگیرد و الزام جراحی توسط معاینات، عکس‌برداری‌ها و تصمیم نهایی دندانپزشک مشخص می‌شود. برخی از مواردی که معمولا دندانپزشک با توجه به آن‌ها تصمیم به تجویز جراحی می‌گیرد، عبارتند از:

• درد شدید: اولین موری که با آن مواجه می‌شویم همان درد است که در خیلی موارد با درمان‌های مقدماتی برطرف نمی‌شود و زندگی عادی فرد را مختل می‌کند.
• آسیب به سایر دندان‌ها: دندان عقل در جهت غیر معمولی رشد می‌کند و باعث به هم ریختن فرم و حالت سایر دندان‌ها می‌شود. در شرایطی که فشار ناشی از این دندان زیاد باشد، نیاز به جراحی وجود دارد.
• عفونت لثه: عدم انجام بهداشت در این ناحیه سبب می‌شود که بستر عفونی شدن دندان فراهم باشد و بسیاری از افراد دچار این مشکل شوند. زمانی که عفونت لثه در اطراف دندان نهفته زیاد شود، نیاز به جراحی است.
• عفونت استخوانی: عدم درمان به موقع عفونت لثه عاملی برای عفونت استخوان فک و سایر دندان‌ها می‌شود. در چنین شرایطی دندان عقل نهفته حتما باید عمل شود.
• عفونی شدن سایر بدن: انتقال عفونت اطراف دندان عقل نهفته خطرات زیادی را برای فرد ممکن است ایجاد کند که همراه با نشانه‌هایی از جمله تب، تورم، خستگی شدید، بدن درد و … می‌شود.

جراحی دندان عقل نهفته

جراحی دندان عقل نهفته اگرچه وحشتناک به نظر می‌رسد، درد و مشکلات ناشی از جراحی به مراتب کمتر از درد و مشکلات دندان عقل نهفته است. در حقیقت بیش از ۵۰٪ دندان‌های عقل به روش جراحی یا غیر جراحی کشیده می‌شوند. کشیدن دندان عقل و جراحی دندان عقل نهفته جزء وظایف دندانپزشکان و یا جراحان فک و صورت است.

نحوه انجام جراحی دندان عقل نهفته

پس از بی‌حسی با انجام یک برش به دندان عقل نهفته دسترسی ایجاد می‌شود. ممکن است لازم باشد استخوانی که روی دندان عقل نهفته قرار دارد، با دستگاه برش برداشته شود.

وقتی جراح به دندان عقل دسترسی پیدا کرد تصمیم می‌گیرد که آیا باید دندان عقل را چند تکه کند یا نه! تقسیم دندان به چند بخش، باعث کاهش صدمات وارده به فک می‌شود.

بعد از خارج کردن دندان عقل در محل برش چند بخیه زده می‌شود. اگر از نوع غیرقابل جذب باشند لازم است بعد از یک هفته بخیه‌ها کشیده شوند. اما در صورتی که قابل جذب باشند، نیازی به کشیدن ندارند و بعد از چند هفته محو می‌شوند.

قبل از انجام جراحی دندان عقل باید عکس رادیولوژی دهان و دندان داشته باشید. پس از جراحی ممکن است خونریزی بند نیاید که در این صورت باید دندانپزشک خود را مطلع کنید. در صورتیکه برای شما دارو تجویز شده باشد، به‌موقع و سر وقت آن‌ها را مصرف کنید.

استفاده از کمپرس یخ در روز جراحی و کمپرس گرم در روزهای بعد به کاهش تورم و درد کمک می‌کند. چند روز اول باید از رژیم غذایی نرم استفاده کنید تا به محل جراحی فشاری وارد نشود.

از فردای جراحی می‌توانید از روش معمول بهداشت دهان خود استفاده کنید. مخصوصاً موقع مسواک زدن مراقب باشید زخم جراحی آسیب نبیند. از دستگاه‌های کمکی مانند آکواجت برای بالا بردن سطح بهداشت دهان و دندان خود می‌توانید استفاده کنید. با نشت خونابه از محل زخم، باکتری های دهان فعال شده، ترکیبات موجود در خونابه را به مواد بد بو تبدیل می‌کنند. همچنین ممکن است مزه‌ی بدی احساس کنید که برای برطرف کردن این دو مشکل، از دهانشویه دارای زینک و پراکسید هیدروژن می‌توانید کمک بگیرید.

عوارض جراحی دندان عقل نهفته

یکی از معمول‌ترین روش‌های درمان دندان عقل نهفته، انجام جراحی دندان است. این نوع جراحی خطرناک نیست اما عوارض جزئی را به همراه خواهد داشت که بین ۳ روز تا یک هفته بهبودی آن‌ها طول می‌کشد. برخی از شایع‌ترین عوارض جراحی دندان عقل نهفته عبارتند از:

• بی‌حسی موقت در لب و گونه‌ها: باید دقت داشته باشید که برای بی‌حسی ایجاد شده در جراحی، نواحی اطراف دندان نیز دچار بی‌حسی می‌شوند و مدتی طول می‌کشد به حالت قبل برگردند. پس مراقب باشید که لب و قسمت داخلی دیواره‌های دهان را گاز نگیرید.
• بی‌حسی ماندگار: در موارد محدودی برای جراحی دندان عقل نهفته ممکن است به عصب‌های لب پایین و یا زبان آسیب وارد شود و باعث شود برای مدت طولانی این دو قسمت حس خود را از دست بدهند.
• عفونت و ورم: محل جراحی درون دهان است که طی خوردن و آشامیدن تحت فشار قرار می‌گیرد و سخت‌تر از زخم‌های بیرونی بهبود پیدا می‌کند. همین موضوع امکان ایجاد عفونت را فراهم می‌کند. معمولا عفونت‌های جزئی و ورم‌های کوتاه‌مدت، چند روزی برای برخی بیماران اتفاق می‌افتد.
• ایجاد خشکی در دهان و اطراف لثه: که باعث ایجاد محدودیت حرکت فک و دهان می‌شود.

مراقبت‌های بعد از جراحی دندان عقل نهفته

اولین اقدام بعد از انجام جراحی قرار دادن گاز در محل عمل است و به‌مدت یک تا دو ساعت آن را باید در حالت فشار نگه داشت. در ادامه و برای رسیدن به شرایط طبیعی باید نکات مراقبتی زیر را بعد از عمل رعایت کنید:

• استفاده از داروهای تجویز شده توسط دندانپزشک به صورت منظم و کامل، چه در زمینه‌ی درد و چه در زمینه‌ی تکمیل فرآیند درمان نسخه شده باشند.
• عدم خوردن نوشیدنی‌های داغ در چند روز اول بعد از عمل
• عدم فشار به دهان و تف کردن در یک شبانه روز اول
• پرهیز از هرگونه فعالیت بدنی پر فشار چه امور کاری و چه امور ورزشی
• شست‌وشوی مرتب دهان با آب نمک
• برای نوشیدن مایعات از نی استفاده نکنید
• برای استراحت کامل افقی نشوید و نیمه دراز باشید تا سر از سطح بدن، بالاتر باشد
• غذا و خوراکی‌های سفت و خشک را در چند روز اول بعد از عمل استفاده نکنید

هزینه کشیدن دندان عقل

همیشه اینطور نیست که دندان عقل به یک شکل کشیده شود. از آن‌جا که ممکن است دندان عقل قبل از کشیدن ممکن است در موقعیت‌های مختلفی باشد در نتیجه روش کشیدن و خارج کردن این دندان‌ها متفاوت بوده، لذا قیمت و هزینه‌ی کشیدن دندان عقل نیز متغییر خواهد بود.